Tema: Nacionalni parkovi Srbije

NACIONALNI PARK FRUSKA GORA

Nacionalni park Fruška gora udaljen je 25 kilometara od Novog Sada, i prostire se na površini od 25.525 km˛. Prelepe šume hrasta kitnjaka i belog graba, vinogorje i stari manastiri, godinama privlace pažnju ljudi iz celog sveta.

Na Fruškoj gori najveca je koncentracija lipove šume u Evropi. Zabeleženo je preko 700 vrsta lekovitog bilja, a neke od životinjskih vrsta koje se nalaze ovde su: srna, jelen, muflon, lasica, divlja svinja, kuna, šakal, divlja macka, zec... Doline i padine Fruške gore prekrivene su livadama, pašnjacima, žitnim poljima, vocnjacima i vinogradima.

Flora Fruške Gore je veoma raznolika i specificna, i na prostoru uže zone Nacionalnog parka raste oko 1000 vrsta biljaka,a njihov ukupan broj zajedno sa biljkama na prostoru zaštitne zone prelazi cifru od 1500 vrsta. Do sada je na Fruškoj Gori registrovano preko 500 vrsta gljiva, koji žive na pašnjacima, u ritovima, plavnim livadama i šumama, odnosno svuda gde se zemljišta ne obrašuju.

U cilju obezbedenja trajne zaštite i unapredenja njenih prirodnih vrednosti i lepota, Fruška gora je 1960. godine. proglašena nacionalnim parkom.

Jedinstveni biljnogeografski prostor, Fruska gora pruza se osamdesetak kilometara uz Dunav. Njeni proplanci i sume predstavljaju prave turisticke oaze, medju kojima se kao najpoznatija izletista pominju Iriski venac, Brankovac, Zmajevac, Strazilovo, Osovlje, Testera, Andrevlje i Popovica.
Najveci deo Fruske gore je pod sumom, a zastupljeni su ovu vidovi vegetacije: plavnih, mocvarnih i ritskih suma u nizim predelima, zatim cistih i mesovitih hrastovih suma, mesovitih suma hrasta kitnjaka i belog graba, kao i onih cistih belog graba, a takodje i cistih i mesovitih bukovih suma u visim delovima. U ovim prostorima posebno su zasticeni pitomi kesten, obicna breza, razni hrastovi i beli grab sa lipom, crni jov, sume bukve i srebrnaste lipe sa obicnim grabom, gvozdeno drvo, crni orah ...
Cuvena su i fruskogorska lovista, u kojima ima gorskih jelena, jelena lopatara, srna, divljih svinja i muflona. Isto tako prisutni su, ali u manjem broju i divlja macka, jazavac, kuna zlatica, tvor, lasica, sivi puh i puh lesnikar, kao i tekunice, dok osim fazana ovde ima i orlova, detlica, roda, ptica pevacica ...
Posebnu vrednost kraja cine brojni istorijski spomenici, medju kojima su od narocitog znacaja nalazista iz praistorije u blizini Cortanovaca i Sremskih Karlovaca, rimsko utvrdjenje u Cortanovcima i Acumincum u Starom Slankamenu, Malata, Bonanija kod Cerevica i nadaleko znani Sirmium u Sremskoj Mitrovici. Tu su i srednjevekovni spomenici, Vrdnicka kula, Gradina - Dombo u Rakovcu, kao i Slankamenska tvrdjava. Potom, Sremski Karlovci, kao i neka druga mesta u Fruskoj gori, Irig, Ruma i Sremska Mitrovica imaju impozantno arhitektonsko naselje, a Petrovaradinska tvrdjava je jedan od najvecih fortifikacijskih objekata te vrste u Evropi. Takodje, i vremenu narodnooslobodilackog rata posvecen je deo spomenika, od kojih je onaj na Iriskom vencu delo Sretena Stojanovica, dok je, recimo, Spomen - groblje u Sremskoj Mitrovici podignuto prema zamisli Bogdana Bogdanovica.
Znamenitost Fruske gore su svakako i njeni manastiri, u kojima su sacuvani retki primerci srednjovekovne kulture, a svoje mesto u turistickoj ponudi nasla je i banja u Vrdniku.

NACIONALNI PARK DJERDAP

Nalazi se u severoistocnoj Srbiji, na granici sa Rumunijom. Sam Nacionalni park Đerdap predstavlja najstarije neolitsko naselje koje ima najveci broj spomenika iz rimskog perioda na Dunavu. Prostire se na površini od 63.000 ha. 1974. godine. proglašen je Nacionalnim parkom.

Đerdapska klisura

Osnovni prirodni fenomen podrucja je grandiozna Đerdapska klisura Dunava, najduža i najveca klisura probojnica u Evropi. Đerdapsku klisuru cine cetiri manje klisure i tri kotline, i dva kanjona. Ovde možete videti i najvecu kamenu skulpturu u Evropi – u steni uklesan lik dacanskog kralja Decebala.

Ovde se nalazi najveca i najstarija vodena probojnica u Evropi, a Dunav je upravo na ovom mestu najdublji i najuži.Ona je jedan od najznacajnijih refugijuma drevne flore i faune Evrope.

Nacionalni park Đerdap je najveci prirodnjacki i arheološki muzej u prirodi u citavoj Evropi. Ovo je jednostavno i najlepši Nacionalni park u Evropi.

Djerdapska klisura sa Malim i Velikim kazanom je najvece i najlepse recna klisura u Evropi. Podrucje Djerdapa obiluje velikim brojem istorijskih i kulturnih spomenika iz raznih vremenskih perioda. Lepenski Vir je jedinstveno neolitsko naselje staro preko 6000 godina, Trajanova tabla je podignuta nakon prosecanja Trajanovog puta kroz Djerdap 103. godine n.e. pa su zatim tu ostaci Trajanovog mosta, srednjevekovna tvrdjava Fetislam i mnogi drugi. Na izlasku iz Djerdapske klisure podignuta je na Dunavu hidroelektrana "Djerdap", peta po velicini u svetu, preko koje vodi put za susednu Rumuniju.

NACIONALNI PARK KOPAONIK



Osnovan je 1981.godine.Njegove najvece prirodne vrednosti su:
*stare ocuvane sume smrce-“balkanska tajga”,
*stare mesovite sume smrce,jele,bukve i javora,
*stare mesovite sume smrce i jele,
*subalpijske zajednice patuljaste smrce i polegle kleke,
*krecnjacke litice-staniste runolistai drugih retkih biljaka,
*tresava-staniste retkih vrsta.

Prisustvo tragova srednjevekovnog rudarstva, obnovljena crkva u Krivoj reci u Jošanici i reprezentativni primeri narodne arhitekture u Mijatovića jazu, čine zaštitni znak kopaoničkog naselja. Pored toga, Kopaonik predstavlja i jedan od najpoznatijih ski centara u ovom delu Evrope.

Nacionalni park Kopaonik nalazi se u centralnom delu naše zemlje, predstavlja zakonom zašticen i tacno ogranicen kraj. U parku su zašticeni biljni i životinjski svet, reljefni i drugi oblici prirodne retkosti. Kopaonik je proglašen Nacionalnim parkom 1981 godine. Pod zašticenim podrucjem spada 19.986 hektara.

Osnovu parka cini visoko-planinski, relativno zaravnjeni predeo srednje nadmorske visine od oko 1700m. Najviši deo je prostrana površ Ravni Kopaonik, oko koje se dižu Suvo Rudište sa Pancicevim vrhom (2017 metara nadmorske visine), na kome je Pancicev mauzolej.

Kada govorimo o broju endemicnih vrsta, Kopaonik predstavlja jedan od najznacajnijih centara biodiverziteta endemicne flore Srbije. Na Kopaoniku je najrasprostanjenija šumsko-pašnjacka zona središnje Srbije,a na višim delovima je cetinarska smrceva i jelova šuma, dok je po stranama bukova i hrastova.

Pod posebnom zaštitom Nacionalnog parka je 698 hektara. Izdvojeni su: 11 rezervata prirode, 26 prirodnih spomenika,12 geomorfoloških, 8 hidroloških, 6 geoloških i 15 objekata svrstanih u nepokretna kulturna dobra.

NACIONALNI PARK ŠAR-PLANINA

Osnovan je 1986.godine.Najvece prirodne vrednosti predstavljaju:
*ocuvane stare sume molike,
* ocuvane stare sume munike.
*mesovite listopadne sume-staniste balkanskog risa,
*`bunaste zajednice bora krivulja,
*visokoplaninski regioni-stanista retkih biljaka i zivotinja,
*serpentinski kamenjari-staniste retkih biljaka,
*lednicki cirkovi sa glacijalnim jezerima.

Šar planina objedinjuje oko 2000 biljnih vrsta i 20 lokalnih, šarskih endemita, među kojima su najpoznatija Natalijina ramonda, molika, munika, makedonski hrast. Sa 147 vrsta leptira, Šar-planina je najbogatije područje Evrope, a sa preko 200 vrsta ptica (orao bradan, beloglavi sup, suri orao, tetreb), ona je stecište 60% ornitofaune Jugoslavije. Na nepreglednim prostranstvima Šar-planine, mogu se videti endemične i reliktne vrste sitnih glodara, kao što su dinarska voluharica, kuna zlatica, kuna belica, vidra, ali i divlja mačka, ris, medved i divokoza.

Bogato kulturno-istorijsko nasleđe čine 34 srednjevekovne crkve i manastiri, poput manastira Sv. Petra Koriskog iz 13. veka i manastira Sv. Arhangela iz 15. veka nadomak Prizrena, a turistima je na raspolaganju i Ski-centar na Brezovici.

NACIONALNI PARK TARA

Nacionalni park Tara nalazi se u Zapadnoj Srbiji. Bogat je razlicitim geomorfološkim celinama, specificnim oblicima reljefa i drugim prirodnim lepotama po cemu spada u najlepše planine Srbije.



80% Nacionalnog parka Tara cini podrucje šumskih ekosistema. Ukupna površina planine Tare je 183 km2, a prosecna visina je 1200 m.

Podrucje Nacionalnog Parka Tara zauzima prostor od 19.175 hektara.

Na podrucju NP Tara postoji znacajan broj zašticenih vrsta (od kojih je najpoznatija Panciceva omorika) i životinjskih vrsta (ukupno oko 170 vrsta ptica, oko 53 vrste sisara...)


Klima na Tari je kontinentalno-planinska. Prosecna temperatura leti je 15,3 oC, a zimi iznosi -3,7 oC.

SPECIJALNI REZERVAT PRIRODE UVAC

Kanjon Uvca

Specijalni rezervat prirode ''Uvac'' je zaštićeno prirodno dobro od izuzetnog značaja, tj. prirodno dobro I kategorije. Nalazi se u jugozapadnoj Srbiji u okviru Starovlaško – raške visije, uklješten između masiva planina Zlatar na jugozapadu i Javor na severoistoku. Specijalni rezervat prirode ''Uvac'' se prostire na teritoriji Opštine Nova Varoš, površine 5525 ha i teritoriji Opštine Sjenica, površine 2018 ha, što ukupno iznosi 7543 ha. Minimalna nadmorska visina rezervata je 760 m, a maksimalna 1322 m.

Centralnu morfološku celinu rezervata predstavlja kanjonska dolina reke Uvac sa dolinama njenih pritoka. Posebna vrednost kanjonskih delova doline su uklješteni meandri. Rtovi meandara imaju relativnu visinu i do 100 m.
Okolina je sa skaršćenim površinama u kojima su brojni kraški oblici: kraške površi, uvale vrtače, okapine, pećine i jame. Pećine su brojne i po veličini variraju od potkapina do najvećeg do sada poznatog pećinskog sistema u Srbiji, kao što je Ušački pećinski sistem (6185 m). Pećine odlikuje bogatstvo pećinskog nakita taloženog iz prokapnih voda u vidu stalaktita, stalagmita, stubova, draperija, staklastih iglica itd.

Beloglavi sup (Gyps fulvus)

Specijalni rezervat prirode ''Uvac'' izdvaja prisustvo 104 vrste ptica. U najznačajnije spada beloglavi sup – jedna od dve preostale vrste lešinara koje se danas gnezde na području Srbije.

Najveću atrakciju rezervata predstavljaju beloglavi supovi. Beloglavi sup je vrsta orla lešinara, impozantne veličine, raspona krila i do 3 metra što ga čini moćnim letačem čiji let su istraživali i naučnici - aeronautičari i primenjivali pri konstrukciji letelica. Njegova uloga u lancu ishrane u ekosistemu je jedinstvena i nezamenljiva - isključiva hrana su mu uginule životinje, čime sprečava širenje zaraza i na taj način čini ''prirodnu reciklažu''.

Potočna pastrmka

Specijalni rezervat prirode ''Uvac'' je jedino gnezdilište velikog ronca na području Srbije, kao i područje gde je zabeležena najveća populacija ove retke vrste ptice na Balkanu.

Pored velikog bogatstva ornitofaune, značajno je je i prisustvo retkih i ugroženih vrsta sisara i druge faune.

Prirodno čiste vode vodotoka i akumulacija, staništa su 11 vrsta riba, a njihovi pojedini delovi su i prirodna plodišta mladice, potočne pastrmke, jezerske pastrmke, klena, skobalja, potočne mrene...

Od 219 registrovanih taksona flore, 3 vrste su od međunarodnog značaja, 3 na Crvenoj listi flore, 25 taksona je pod kontrolom sakupljanja, korišćenja i prometa, a preko 50 vrsta ima lekovita svojstva.

Raznolikost netaknutih staništa, prisustvo endemičnih, reliktnih i ugroženih biljnih i životinjskih vrsta, od posebnog su značaja za očuvanje biodiverziteta i geodiverziteta, a samim tim razvoj i promociju turistučkih potencijala rezervata.

REGIONALNI PARK GORNJE PODUNAVLJE

Od Koluta do Bezdana i preko Backog Monostora i Apatina, pa do Sente pruza se "Gornje Podunavlje", jedinstveni kompleks ekosistema, povrsine 9.996 ha. Ovaj regionalni park, gde se u nizim delovima voda uglavnom zadrzava tokom veceg broja meseci, ima bogatu i raznovrsnu vegetaciju, sume bele vrbe, crne johe, brestovo - jasenove i hrasta luznjaka. Tu je, takodje, staniste jelena, srna, muflona, divljih svinja, kao i drugih vrsta zivotinjskog sveta, sto je omogucilo razvoj lovnog turizma.
Pod zastitom je, od osam rezervata, od izuzetnog znacaja "Bestrement", ornitoloski rezervat, gde od ugrozenih vrsta zive mrka caplja, mala bela caplja, mali barski petlic, prdavac i gak. Jos od 1955. godine poseban tretman ima rezervat u kome zive orao belorepan i crna roda, a u "Gornjem Podunavlju" se nalazi i jedanaest spomenika prirode, od kojih se pojedini koriste i kao semenske sastojine.

SPECIJALNI REZERVAT KARADJORDJEVO

Na povrsini od 2.955,32 ha pruzaju se, kao odvojene prirodne celine, Mostonga i Bukinski rit, koji cine "Karadjordjevo". U njegovoj ornitofauni su 135 vrsta ptica, medju kojima i orao belorepan, sivi soko, bela roda, prdavac i ridja lunja. Ovde se, isto tako, gnezde 24 pticije vrste sa liste potencijalno ugrozenih u Evropi, dok 67 vrsta pripadaju krugu prirodnih retkosti. Osnovno za "Karadjordjevo", koje se mahom nalazi pod sumom, je bogatstvo lovnom divljaci, jelenima, divljim svinjama, muflonima, jelenima lopatarima, virdzinijskim belorepim jelenima, srnama, kao i sitnijom divljaci, divljim zecevima, kunama zlaticama, lisicama, jazavcima...
Zajednice hrastova i zestilja, kao i hrasta luznjaka, poljskog jasena i bresta prekrivaju podrucje Mostonge, gde ima i takvih prirodnih retkosti kao sto su beli lokvanj ili dremovac, a u Bukinskom ritu su prisutne zajednice bademaste vrbe, bele vrbe, one bele vrbe i crne topole, topole i poljskog jasena i druge.

PARK PRIRODE TIKVARA

Nedaleko od "Karadjordjeva" se na levoj obali Dunava prostire "Tikvara", cija je posebna vrednost sadrzana u tome da se u sukcesivnom nizu razvijaju razlicite biljne zajednice, od mocvarne i barske vegetacije, preko vegetacije mocvarnih livada, sve do vegetacije peskova i livadske. Na oko 500 ha ima i autohtonih sumskih zajednica bademaste vrbe, bele vrbe, nje i crne topole, kao i zajednica topole i poljskog jasena.
Sem velikog broja vodozemaca i gmizavaca iz kategorije prirodnih retkosti, ovde ima i riba iz familija stuka, sarana, soma, grgeca i peseva. Isto tako je zabelezeno prisustvo bubojeda, ljiljaka, glodara, lisice, lasice, divlje macke i vidre, a i predstavnika stakara, pataka, galebova, cigri i mnogih grabljivica, dupljarica i ptica pevacica, od kojih mnoge pripadaju kategoriji prirodnih retkosti.

SPECIJALNI REZERVAT KOVILJSKO - PETROVARADINSKI RIT

Vise od 170 vrsta ptica, uglavnom migratornih, a cak 103 iz kruga prirodne retkosti zivi u ovom ritu, povrsine preko 4.840 ha. Na Carskom sprudu, naucnoistrazivackom rezervatu, su posebno zastupljene siva caplja, mala bela caplja, gak, mala zuta caplja i banatski soko.
Ovde su svoje mesto nasli i glodari, misevi, lisice i hermelini, kao i lovna divljac, srne, divlje svinje, zecevi i divlje patke. Tu su i zajednice bademaste lipe, bele vrbe, crne topole i bele vrbe, bele topole i crnog gloga, dok velika prostranstva zauzimaju sadjene sume euroamerickih topola. U napustenim koritima - mrtvajama, rukavcima Dunava, barama i kanalima ima belog iz`utog lokvanja, koji su zabelezeni na listi za "Crvenu knjigu flore Srbije".