Tema: Nacionalni Parkovi i Parkovi prirode Srbije

Ovčarsko-kablarska klisura

Na putu Čačak-Požega, u prirodnim lepotama ogromne klisure koju gradi Zapadna Morava, protičući između stenovitih vrhova Ovčara i Kablara, skriveno je mnoštvo manastira, crkava i kapelica, koji se jednim imenom zovu Ovčarsko-kablarski manastiri ili "Mala srpska Sveta Gora". Tu su danas manastiri, metosi i crkve Vavedenje, Vaznesenje, Preobraženje, Sretenje i Sveta Trojica na desnoj i Blagoveštenje, Ilinje, Jovanje, Uspenje i Nikolje na levoj obali Morave, a interesantna je i "zbeg crkva Kadenica" i crkva posvećena Svetom Savi sa izvorom lekovite vode. Vrhovi planina Ovčar i Kablar omogućavaju veličanstvene panorame meandara Zaoadne Srbije, od čije lepote zastajedah. Ovčarsko kablarska klisua sa preko 150 vrsta ptica, 30 vrsta riba i preko 600 biljnih vrsta, predstavljaju upečatljiv prizor i poseban izazov ljubiteljima očuvane prirode.

Zapadna Morava, koja protiče između Ovčara i Kablara, povremeno se proširuje u jezerca čiste, zelene vode, a povremeno se sužava i pravi rukavce i meandre, preko kojih postoji nekoliko uskih visećih mostova. Ovčarsko - kablarska klisura predstavlja prirodno dobro I kategorije i predeo izuzetnih odlika pod zaštitom države. Pored prirodnih lepota ovog predela, upečatljivih meandara reke Zapadne Morave, veštačkih jezera i rukavaca koje reka ovde pravi, kao i brojnih visećih mostova razapetih preko njih, beskrajnog zelenila i moćnih vrletnih litica planina Ovčara i Kablara, bogatih raznovrsnim fondom biljnog i životinjskog sveta, koji omogućavaju beskrajne avanturističke, rekreativne i sportske aktivnosti u prirodi, planinarenje ili penjanje uz stene ili zanimljivu vožnju brodom ili skelom, ovde posetioce očekuje mnoštvo kulturno-istorijskih spomenika, posebno srednjovekovnih manastira, koji su u špiljama i gudurama stenovitih grebena pružili sjajno utočište monasima za samoću i duhovno podvižništvo.

Sopotnica

Sopotnica je majušno selo i oblast na obroncima divlje planine Jadovnik kod Prijepolja, na krajnjem jugozapadu Srbije. Sopotnica je poznata po pitkim, ledeno-hladnim izvorima i čarobnim vodopadima na visini od 1000 m, koji se nalaze iznad sela, kao i drevnim vodenicama koje i danas melju brašno. Sopotnica je okružena prostranim mirisnim livadama i sumama, raskošnim obiljem lekovitog bilja i neverovatnom tišinom. Krajem 2005. godine Sopotnica je proglašena spomenikom prirode. Tokom boravka posetioci uzivaju u brojnim aktivnostima u prirodi, potpuno se prepustajuci blagodetima prirode.

Izvanredni traditionalni specijaliteti Sopotnice - planinska jagnjetina, mlečni proizvodi, sudzuk, izvanredna rakija od divljih krušaka i druge vrste vocnih napitaka, koje vešto pripremaju lokalni domacini - pravi gorštaci, kao i još mnoge skrivene tajne ili uzbudljivo splavarenje Limom ili poseta obliznjem selu Kamena Gora, čekaju goste ovog ljupkog, mirnog mesta, da upotpune doživljaj netaknute prirode Srbije. Stoga je prelepo selo Sopotnica omiljena destinacija u programima PANACOMP-a, koja uvek sa oduševljenjem dočekuje svoje goste.

Nacionalni Park Šara - Planina Šara

Markantna i gorostasna Šar-planina /Scardus/ se prostire duž granice Srbije sa Makedonijom, na krajnjem jugu Srbije, od Lepenca na istoku do albanske granice na zapadu, od izvora Vardara na jugu do Prizrenske Bistrice na severu. Zahvaljujući više od 1500 vaskularnih biljnih vrsta, od kojih su 20 % endemske i reliktne biljke Balkana, planina Šara predstavlja jedno oa najznačajnijih zaštićenih područja centralnog Balkana. Šar-planina je jedan od 5 Nacionalnih Parkova Srbije, oštro morfološki ograničena nisko spuštenom Prizrensko-Metohijskom, Kosovskom i Pološkom kotlinom. 39000 ha strmih severnih padina glavnog grebena Šare i njenih metohijskih ogranaka planina Ošljaka, Ostrovice i Kodža Balkana, proglašeno je za Nacionalni park Šara u privremenim granicama. Šar-planina se proteže između južnog dela kosovskog basena, planina Crnoljeve i Crne Gore /Skopska Crna Gora i Karadag Kumanovo-Preševo/, Tetova /Gornji Polog i Donji Polog/ i metohijsko-prizrenskog basena, planine Korab /2764 metara/, Koritnika i regiona Ljume u severistočnoj Albaniji. Šar-planina čini početak posebnog masiva Dinarskih Alpa, poznatih kao Šarsko-Pindski planinski sistem.

Planina Nerodimka se nalazi samo par kilometara severno od Šare, odvojena Sirinićkom dolinom-župom. Planina Nerodimka predstavlja prirodni nastavak planinskih grebena Šar Planine i Jezerske Planine. Na planini Nerodimki izvire reka Nerodimka, čija bifurkacija predstavlja jedini primer ove jedinstvene prirodne pojave u Evropi, buduci da njeni rečni tokovi otiču u dva mora - Crno more i Egejsko more. Nerodimlje, sa palatom iz 6. veka je bilo centar srpske srednjovekovne župe u kome se nalaze sela Gornje i Donje Nerodimlje i brojni spomenici kulture od izuzetnog značaja, kao i ostaci utvrđenog grada Petriča. U 14. veku četiri srpske kraljevske rezidencije - Nerodimlja /ili Porodimlja/, Pauni, Svrčin i Štimlja su bile grupisane u podnožju Šar planine, uz obalu i na ostrvu Svrčinskog jezera koje je nekada prekrivalo juzni deo Kosova. Srpski kraljevski dvor Pauni, čije se mesto pominje u 11. veku, se nalazio na obali Svrčinskog jezera, nekoliko kilometara severno od Nerodimlja, oko 7 km zapadno od tvrdave Petrič. Posle detaljnih istraživanja i valorizacije područja Šar-planine, stručnjaci predlažu proširenje granica Nacionalnog Parka Šara na oko 70000 ha, ovog jedinstvenog centralnobalkanskog masiva u Srbiji i Makedoniji.

Glavni greben planine Šare, dug 95 km, sadrži visoke površi i bočne grebene, raščlanjene brojnim divljim vodotocima i župama : Sirinićka, Sredačka, Opolje i Gora. Zupe Šar planine Gora, Opolje, Sredska i Sirinić su nazvane autohtonim slovenskim imenima i obiluju brojnim ostacima ljudskog zivota od neolita, antike do srednjeg veka, ali su nazalost, arheološki nedovoljno istraženi.
Šar-planina obuhvata preko 100 vrhova visine iznad 2000 metara, od čega 30 vrhova prelazi 2500 metara. Najviši vrh Šare - Peskovi, visok 2651 metara je odličan primer kraškog planinskog reljefa. Nacionalni Park Šaru odlikuju izvanredne prirodne lepote i preko 200 vrsta ptica, među kojima su orao bradan, sivi sup, sivi orao i jarebica. Greben planine Šare i Šara Nacionalni Park je poznat po leptirima izuzetne lepote, kojih ima 147 vrsta, a čitavo područje je prekriveno veličanstvenim kaćunom-šafranom /Crocus sativus/, čije prisustvo potvrdjuje besprekornu čistoću netaknute prirode. Postoji mnogo zanimljivih sisara u Nacionalnom Parku Šara, kao sto su vidra, dinarski poljski vuk, Balkanski ris (Lynx lynx balcanicus), divokoza i medved.

Na makedonskoj strani planinskog masiva Šare dominira Titov vrh (2747 m), a na srpskoj strani Bistra (2661 m). Sa više od 100 cirkova, konzerviranim tragovima kretanja leda i njegovog otapanja tipski oblikovanim valovima, očuvanim bedemima džinovskih morena u dolinama, brojnim ledničkim jezerima /27 ledničkih jezera poznatih kao "Šarske oči"/ i raznovrsnim mikro oblicima ledničkog reljefa, Šar-planina predstavlja pravi muzej ledničkog reljefa pod otvorenim nebom. Jedno od najlepsih ledničkih jezera Šar-planine je Ledničko ili Strbačko jezero, nazvano po reci koja ističe iz njega i teče kroz obliznje Strpce. Sudar mediteranskih i kontinentalnih uticaja duž visokog šarskog planinskog bedema uticao je na pojavu različitih mikroklimatskih varijanti. Dok se u podnožju Šar planine, duž dolina Prizrenske Bistrice i Lapenca, oseća topli dah mediterana, na najvišim vrhovima vlada surova periglacijalna klima. Geološka, morfološka i klimatska raznovrsnost Šar-planine, vodom najbogatije balkanske planine, čiji potoci otiču u tri morska sliva, uticala je i na neprocenjivo bogatstvo njenog biljnog i životinjskog sveta /oko 2000 vrsta vaskularne flore i brojni tercijarni relikti i endemorelikti, preko 200 vrsta ptica i 147 vrsta leptira/. Šar-planina je najpoznatija po ovdašnjoj psećoj rasi Šar-planinca, psa ovčara, čuvenog po svojoj hrabrosti, snazi i izdržljivosti. Citavo područje Šar-planine je pokriveno veličanstvenim modro-ljubičastim šafranom/kaćunom, što je obeležje idealno čistog prirodnog okruženja i besprekorno očuvanog područja. Poljoprivreda /stočarstvo/ je najzastupljeniji vid zanimanja kojim se bavi stanovništvo Šar-planine.

Kulturno-istorijsko nasleđe Nacionalnog parka Šar-planina se odlikuje velikim bogatstvom, raznovrsnošću i posebnim značajem za srpski identitet i istoriju. Pored srednjevekovnih utvrđenja, naselja i mostova, posebnu dragocenost predstavljaju 34 srednjevekovne crkve i manastiri, poput isposnice i manastira Svetog Petra Koriškog iz 13 veka ili manastira Svetih Arhangela iz 15. veka, u kanjonu Prizrenske Bistrice, nadomak Prizrena - srednjovekovne srpske prestonice u podnožju "carske planine". Visoko vrednovano prirodno i kulturno nasleđe koje baštini Nacionalni park Šara - planina svrstava ovo područje u predloge za međunarodnu zaštitu upućene organizaciji UNESCO (za program Svetske prirodne i kulturne baštine i Čovek i biosfera). Očuvanje ovih vrednosti postaje posebno značajno u vremenu nakon agresije NATO i konflikata na Kosovu, koji su izvor višestrukog rizika, te stoga pojačanog stručnog i naučnog interesovanja jugoslovenskih i stranih eksperata za područje Šar-planine. U okviru projekta Zavoda za zaštitu prirode Srbije i ustanove za zaštitu prirode u Republici Makedoniji, područje Nacionalnog parka Šar planina posmatra se kao budući zajednički Nacionalni park. Granice sadašnjeg Nacionalnog parka Šare u Srbiji se protežu duž opština Štrpce, Gora, Kačanik, Prizren i Suva Reka. Prokletije i Šar-planina su predlozene za Balkanski Mirovni Projekat, koji obuhvata prirodno područje planinskih venaca i vrhova visine do 2693 metara, kao što su Jezerce u Albaniji, Đeravica na Kosovu i Metohiji, visine 2656 metara i Karanfil, visine 2480 metara, na granici sa Crnom Gorom.

Ski centar Brezovica, poznati zimski turistički centar na severozapadnoj strani planine Šare (opština Štrpce) jedinstven je sportsko rekreativni kompleks na nadmorskoj visini od 900 do 2.500 metara, gde se sneg zadržava i do 280 dana... Ski centar Brezovica je oko 60 km od Prištine i isto toliko od aerodroma u Skoplju, od Soluna 303 km, od Sofije (preko Niša) oko 355 km, a od Beograda 400 km. Svojom izrazito alpskom prirodom i visokoplaniskim ambijentom, neposredna okolina Brezovice podseća na najpoznatije evropske turističke centre. Ski centar Brezovicu smatraju za centar koji ima najbolje, najduže i najviše skijaške staze i terene u Evropi. Brezovicu odlikuju stoletne šume, raskošne livade i beskrajni pašnjaci bogati planinskim cvećem, lekovitim biljem i retkim vrstama divljači. Relativno visoke količine padavina i vododržljive stene uslovljavaju pojavu guste rečne mreže i bogatstvo izvora i površinskih voda. Veliki broj izvora i potočića sa hladnom i bistrom vodom omogucavaju poseban kolorit Brezovice. Povoljni klimatski uslovi predstavljaju idealnu sredinu za zimski, sportski i rekreativni turizam, tako da posetilaca ima tokom cele godine. Prostrane skijaške terene Inex ski centra Brezovica čini sistem od 5 žicara i 5 ski-liftova, koji međusobno povezuju 16 km skijaških staza, prosečne dužine od po 3.000 metara. Na brezovičkim FIS stazama za slalom, veleslalom, spust i "super G" istovremeno se može skijati 50.000 skijaša. Struktura snega je takva da su skijaške staze veoma brze ali i sigurne. Brojna uspešno održana takmičenja državnog i međunarodnog ranga uvrstili su Inex ski centar Brezovica u medjunarodne takmičarske centre. Mnogobrojne sportske ekipe obavljaju i svoje letnje pripreme u idealnim visinskim uslovima Ski centra Brezovica, jer se niži delovi odlikuju pravom župskom klimom, sa prijatnom dnevnom toplinom i svežim noćima.

Nacionalni Park Tara - Planina Tara

Planina Tara je planina Dinarskog sistema i oaza netaknute prirode u zapadnoj Srbiji, duga oko 50 km i široka oko 20 km, prosečne nadmorske visine oko 1200 metara, ukupne površine 183 km2. Tara je od Beograda udaljena oko 170 km preko Šapca, 250 km preko Uzica i isto toliko od Novog Sada, preko Šapca. Najviši vrh planine Tare je Kozji rid, visok 1591 metar. Tara je jedna je od najlepših planina Srbije, živopisno-bajkovitih pejsaža, pokrivena gustim četinarskim i listopadnim šumama, protkanih pašnjacima i mirisnim livadama i bogata proizvođačima autohtonih proizvoda i kvalitetnim seoskim domaćinstvima koja pružaju turističke usluge. Na Tari se nalazi ljupko maleno planinsko selo Jagoštica, verovatno najzabačenije i najteže dostupno planinsko selo u Srbiji, na samoj granici sa Bosnom i Hercegovinom, okruženo sa tri strane prirodnim rezervatima, a sa severne i zapadne strane omeđeno kanjonom Drine. Stanovništvo Tare se danas bavi tradicionalnom planinskom poljoprivredom i stočarstvom, eksploatacijom drveta i seoskim turizmom. Stočarstvo je vekovima tradicija i osnovno zanimanje stanovnika tarskog kraja - meso, mleko, sir, kajmak koji se ovde proizvode su najvišeg kvaliteta i mogu se naći na lokalnim pijacama, seoskim domaćinstvima i restoranima ovog kraja. Područje Tare proglašeno je 1981. godine za Nacionalni park Tara, radi očuvanja retkih biljnih i životinjskih vrsta i njihovih zajednica.

Područje Nacionalnog Parka Tara se prostire na 19.200 ha, dok se pod šumama nalazi oko 13.000 ha. Ceo prostor Nacionalnog parka Tara obuhvata planinu Taru, Crni vrh, Zvijezdu, Stolac, kanjon Drine sa jezerom Perućcem i okolinu Bajine Bašte. Upravo ovaj deo Tare, uz veličanstveni kanjon Drine i nekoliko manjih kanjona i pritoka Drine, od čijih lepota posetiocima takođe zastaje dah, kriju neke od najatraktivnijih vidikovaca u Srbiji i regionu. U Nacionalnom Parku Tara postoji 5 uredenih vidikovaca, koji su ograđeni i bezbedni za posetioce i pružaju jedinstvene pejsaže i doživljaje posetilaca: Crnješkovo, Banjska stena, Bilješka stena, Osluša i Sjenic. Od Bajine Bašte do Tare potrebno je preći 16 km da bi se stiglo do početka 18 dobro obeleženih planinarskih staza. Ukupna dužina pešačkih staza na Tari je preko 100 kilometara, sa polaznim tačkama iz turističkih centara i planinarskih punktova. Sa Predovog Krsta, na 1138 metara nadmorske visine se pruža prekrasan vidik na reku Drinu. Neki delovi Nacionalnog Parka Tara, a posebno Kanjon Rače su opasni i gotovo nepristupačni, te se pomoć i vođstvo lokalnih rangera ili profesionalnih vodiča-planinara toplo preporučuje. Jezero Zaovine je veštačko akumulaciono reverzibilno jezero, nastalo pregrađivanjem gornjeg toka rečice Beli Rzav, na nadmorskoj visini od 892 metara, koje tokom visokog vodostaja napaja voda iz jezera Perućac cevima u tunelu dužine 9750 metara. Na jezerima Zaovine i Perućac se preporučuju brojne sportske aktivnosti i vodeni sportovi, a veoma su bogata ribom.

Na Tari je identifikovano preko 1000 biljnih vrsta, među kojima počasno mesto zauzima "Pančićeva omorika", koja od otkrića 1876. godine, privlači veliku pažnju naučnika. Ova vrsta omorike je reliktna vrsta četinara i potiče iz doba tercijera, kada je rasprostranjena na širokom području Evrope i delovima Azije. Tara predstavlja utočište za preko 130 vrsta ptica i oko 60 vrsta životinja, među kojima je svakako najzanimljiviji mrki medved. U bistrim planinskim vodama Nacionalnog Parka Tara živi 37 vrsta riba. Neotkrivena, idilična, tajanstvena i besprekorno očuvana priroda planine Tare, sa brojnim vidikovcima sa kojih se pružaju panorame čarobne lepote daju izuzetne mogućnosti za pešačenje, planinarenje, ribolov, sportove na otvorenom i maštovite i uzbudljive motivacione tj team-building programe i okrepljujući boravak. Područje Nacionalnog Parka Tara i Kanjon reke Drine se nalaze na privremenoj UNESCO listi svetskog prirodnog nasleđa. U Nacionalnom Parku Tara se nalaze dva arheološka nalazišta srednjovekovnih kamenih nadgrobnih spomenika - stećaka, Mramorje i Bagruša, koji verovatno potiču iz 14. i 15. veka. Lokalitet Mramorje predstavlja jednu od najznačajnijih i najbolje očuvanih nekropola u Srbiji i pod zaštitom je kao spomenik kulture od izuzetnog značaja.

Na prostoru turističke regije Zapadna Srbija obeleženo je 15 biciklističkih ruta, ukupne dužine oko 400 km za ljubitelje prirode i aktivnog odmora. Na ovaj način, markiranim stazama spojene su turističke destinacije, a turistima i lokalnom stanovništvu omogućeno je da izaberu stazu prema svojim fizičkim mogućnostima, znamenitostima i turistickim atrakcijama koje nameravaju da posete. Zlatibor je spojen sa Tarom preko Mokre gore, Divčibare sa prostorom Užica, Kosjerića i Požege. Arilje i Ivanjica spojeni su sa Golijom, Uvcom, Pešterom, Zlatarom i Prijepoljem. Biciklističke rute obeležene su turističkom signalizacijom, na rutama su postavljene drvene nadstrešnice i klupe za odmor biciklista, pešaka i planinara. Za potrebe aktivnog odmora, obezbeđen je i određen broj bicikala, koje se mogu iznajmiti.

Zasavica Specijalni Rezervat prirode

Specijalni rezervat prirode Zasavica sa istoimenom rečicom je nekadašnje rečno korito /promenjenog toka reke Save/, sa 671 hektara pod I kategorijom zastite, koje se nalazi u južnoj Vojvodini i severnom delu Mačve. Rezervat prirode Zasavica ukupne površine od 1825 ha i rečica dužine 33,1 km, mesto je opstanka raznovrsnom i retkom biljnom i životinjskom svetu. Osnovu rezervata čine vodena površina kanala Jovac i Prekopac, kanalisani prirodni tok potoka Batar, kao i sama rečica Zasavica. Zasavica je oaza za oko 200 vrsta biljaka, 120 vrsta ptica, 20-tak vrsta riba. Stavljena je pod zaštitu države 1997. godine kao prirodno dobro od izuzetnog značaja. Od 2001. godine je Prirodni rezervat Zasavica clan Europarc Federacije.

Riba Umbra Krameri, u narodu poznata kao "Mrguda", prirodna je retkost i u našoj zemlji živi samo u Zasavici. Zasavica je takođe i poslednje stecište dabrova u Srbiji i Evropi. U Zasavici je otvoren savremeni auto kamp, opremljen po najvišim standardima. Specijalni Rezervat Prirode Zasavica je idealan za odmor, rekreaciju, plovidbu camcem, posmatranje prirode i ptica, edukativne programe ili proučavanje prirode.

Izvor; Srbija

Specijalni Rezervat Prirode Uvac - Reka Uvac

Reka Uvac se nalazi u jugozapadnoj Srbiji, između Nove Varoši i Sjenice, na oko 250 km od Beograda. Reka Uvac protiče između severnih padina veličanstveno lepog Zlatara, južnih ogranaka zlatiborskog planinskog masiva i padina Javora. Uvac je najduža pritoka Lima. Uvac ima karakter planinske reke, što omogućava izraziti hidroenergetski potencijal, zahvaljujući čemu su na ovoj reci podignute tri brane, koje su formirale tri veštačka jezera : Zlatarsko, Sjeničko-Uvacko i Radoinjsko jezero.

Zlatarsko jezero ili jezero Kokin Brod je veštačko jezero u dolini Uvca, smešteno između planina Zlatara na jugozapadu i Murtenice na severoistoku, na svega 10 do 15km od Nove Varoši. Zlatarsko jezero je nastalo 60-ih godina 20. veka izgradnjom brane na reci Uvac kod Kokinog Broda. Brana elektrane je visoka 83 metra i najveća je zemljana brana izgrađena u Evropi, a nivo Zlatarskog jezera zbog nje varira i do 45 metara. Na obalama Zlatarskog jezera nalazi se najveće stanište beloglavog supa na Balkanu. Zlatarskom jezeru pripadaju i čuveni meandri reke Uvac.
Deo klisure reke Uvac, površine 2717 ha, koji se prostire na liticama na nadmorskoj visini od 902 do 1276 metara, proglašen je Specijalnim rezervatom prirode Uvac, jer je prirodno stanište zaštićenih biljnih i životinjskih vrsta, /beloglavog supa -"čistača prirode" i ribe mladice/, reliktnih vrsta u Evropi. Okružena šumama omorike i breze, mirisnim livadama, proplancima, obližnjim "gorskim" jezerima, neotkrivenim pećinama i vodenim bogatstvima reka Lim, Uvac, Mileševke i Bistrice, klisura Uvca je pravi izazov onima koji tragaju za jedinstvenim doživljajima i ekološkim odmorom. Specifična ruža vetrova čini poseban fenomen spoja mediteranske i planinske klime, sa maksimalnim brojem sunčanih dana. Blagotvoran vazduh Zlatara, obogaćen terpentinom i ozonom sa vrhova Ozrena, pruža posebno okrepljenje u šetnjama proplancima bogatim lekovitim biljem i posmatranju beskrajnih vidika za pamćenje...

Reka Uvac izvire na 560 m nadmorske visine, 16 km jugozapadno od Sjenice. Dužina reke Uvac, koja ima karakter izrazite planinske reke u fazi veoma aktivne erozije, iznosi 119 km. Gornji deo sliva Uvca prostire se do mesta Krstac, gde se sastaju Uvac i Vapa. Njegov veci deo čini prostrana, slabo pošumljena i obrasla gustom travom, Sjenička visoravan na visini 1000 - 1400m. Sjenička visoravan je vecim delom sastavljena od karstifikovanih krečnjaka kroz koje znatan deo vode ponire, zbog čega ovaj deo sliva ima malo površinsko oticanje. Srednji deo sliva prostire se od sastava Uvca i Vape do sela Radoinja. Donji deo sliva Uvca se prostire od sela Radoinja do ušca Uvca u Lim. Ovaj deo sliva je uzak, sa duboko usečenom veličanstvenom dolinom Uvca. Padovi korita imaju svoje specifičnosti : odlikuje ga pad korita Uvca uzvodno od Radoinje od 3-4 promila, a nizvodno od Radoinje u dužini od 50 km 9-10 promila. Zbog takvog, u prirodi neuobičajenog, rasporeda padova duž jednog rečnog korita, nastala je i visinska razlika korita Uvca i Lima od 400 metara sto je omogućilo da se vode Uvca akumuliraju i prevedu u Lim radi energetskog korišćenja. Njene vode su pretvorene u akumulacije Uvac, Kokin Brod i Radoinja i pripadaju Limskom hidroenergetskom sistemu.

Jezero Uvac, na nadmorskoj visini od 985 m, izmedu sela Akmačića i Bukovika, nastalo podizanjem brane uzvodno od Zlatarskog jezera je posle Vlasinskog jezera - najveće veštačko jezero u Srbiji. Brana je dugačka 160 m, a visoka 110 metara. Iza brane je stvoreno veštačko jezero koje akumulira različite količine vode, od 212 miliona m3, kada sa maksimalnim vodostajem jezero dostiže dužinu od 20 km, do 42 miliona m3, kada se dužina jezera smanjuje na 7,7 km. Površina Uvačkog jezera je 6,10 km2, a najveća dubina 100 m. Zbog klisurastog sklopa doline Uvca, jezero ima veliku dužinu, a siroko je 500 metara. Prevođenjem voda iz Pešterskog polja, koje su podzemnim tokovima preko ponornice Boroštice oticale ka Bjelopoljskoj bistrici, a zatim i u Vapu i Uvac, uvećane su vode jezera Uvac za 10%, iz koga se voda usmerava na turbine hidroelektrane "Uvac", puštene u rad 1979. godine. Završetkom ove hidroelektrane iskorišćen je značajan hidroenergetski potencijal Uvca i njegovih pritoka iz gornjeg dela sliva.

Uvac je reka koja nosi mnoge tajne - od izvora ispod misterioznog "Krova Srbije" - Peštera, do ušća u Lim. Vrletne litice kanjona Uvca, biljni i životinjski svet, te sastav zemljišta, razlog su što ovo područje često obilaze brojni stručnjaci. Posećuju ga i speleolozi, pokušavajući da poniknu dublje u utrobu strmih recnih obala, jer je samo desetak kilometara severno od Sjenice, Uvac krio jednu od svojih tajni. Dugo su meštani tog kraja i stručnjaci, smatrai da u zaseoku Ušak, sela Gornje Lopiže, postoje Ušačka i Ledena pećina. Niko nije ni slutio da je u krečnjacima Pečanskog brda priroda sagradila jedan od najzanimljivijih prirodnih objekata u Srbiji i svojevrstan prirodni fenomen - jedinstven pećinski sistem dug više od šest hiljada metara, sa brojnim kanalima u nekoliko nivoa, dvoranama, sifonima i pećinskim ukrasima. Vertikalni ulaz u jamski deo Ušačke pećine, dužine oko 40 metara, nalazi se nedaleko od prvog ulaza, u predelu koji se naziva Miletin Do. Dno jame je usko, a kroz jedan od dva kanala stiže se do prelepe Velike dvorane. Njen donji deo nagnut je prema Veznom kanalu, kojim se stiže do glavnog prolaza kroz Ušačku pećinu. Na mestu gde počine Vezni kanal odvaja se prolaz sa stubovima, prebogat ukrasima i odakle se može stici do Ledene pećine. Od tog kraja kanala počinje Ledena pećina i završava se izlazom u kanjon Uvca. Ukupna dužina svih kanala tog dela iznosi oko 2.100 metara. Oburvani blokovi krečnjaka, šljunka, glinovita zemlja, govore o dužini procesa nastajanja te pećine. Ukrasi Ledene pećine, u vidu dugačkih draperija i saliva, koji ponegde dostižu i do deset metara, iako deluju hladno, lepotom zaustavljaju dah. Ispod jednog saliva teče potok i posle desetak metara nestaje u pukotini. Izvor bistre vode, zapravo, malo jezero, prepreka je da se priđe dvorani, sa čije se tavanice spuštaju tanki stalaktiti. Uski ravni, strmi ili ponorski kanali, kade s vodom i dvorane Ledene pećine, visokih sredisnjih stubova, koji dostižu visinu i do deset metara, su pravi izazov za avanturiste i ostaju dugo u secanju. Svetlost lampe odbija se od belih vitkih stubova, a poneki su prošarani crvenkastim ili sivkastoplavim nijansama. Takav umetnik u stvaranju neobičnog i lepog može da bude samo strpljiv neimar pun mašte, kakva je priroda. Bajkolika dolina Uvca, gde je izlaz Ušačkog pećinskog sistema, pogodan je za kampovanje, pa ovde, naročito leti, borave mnogi kamperi. Do izlaza može da se priđe prilično lako i da se prošeta stotinak metara, ali je to zadovoljstvo namenjeno samo onima koji su pecinski sistem detaljno istražili, te mogu da prođu kroz lavirinte brojnih kanala. Ko zna, možda se iza odvaljene krečnjačke stene, ukrašene ledenim stalagmitima, krije prolaz u neistraženi svet, skriven duboko u utrobi zemlje...

Na prostoru turističke regije Zapadna Srbija obeleženo je 15 biciklističkih ruta, ukupne dužine oko 400km za ljubitelje prirode i aktivnog odmora. Na ovaj način, markiranim stazama spojene su turističke destinacije, a turistima i lokalnom stanovništvu omogućeno je da izaberu stazu prema svojim fizičkim mogućnostima i atrakcijama koje nameravaju da posete. Zlatibor je spojen sa Tarom preko Mokre gore, Divčibare sa prostorom Užica, Kosjerića i Požege. Arilje i Ivanjica spojeni su sa Golijom, Uvcom, Pešterom, Zlatarom i Prijepoljem. Biciklističke rute obeležene su turističkom signalizacijom, na rutama su postavljene drvene nadstrešnice i klupe za odmor biciklista, pešaka i planinara. Za potrebe aktivnog odmora u Srbiji obezbeđen je i određen broj bicikala, koje se mogu iznajmiti.

Uredbom Vlade Republike Srbije, područje doline Uvca u kome su Uvačko, Zlatarsko i Radoinjsko jezero, brda u međurečju reka Uvca i Vape i delovi njihovih pritoka Veljušnice, Zlošnice, Marića reke, Tisovice, Vršavine, Kladnice i više potoka, stavljeno je pod specijalni režim zaštite i proglašeno za Zaštićeno Prirodno dobro Prve kategorije od izuzetnog značaja, koje se prostire na 7.543 hektara.

Utisci o poseti Specijalnom rezervatu prirode Uvac - Gergana, November 15, 2013: I recently visited Uvac Reserve - there are a few interesting things I want to point out: 1. You can explore the lake only with a ranger from the reserve. If you go around and watch - it is free. But the fee for the boat ride goes directly to the reserve - which is the best management approach. 2. The nature is sooooooo beautiful - you simply do not want to get out of there. 3. There are amazing places nearby where you can stay overnight (with great home-made food). 4. We saw 5 griffon vultures!!! :)))))

PEŠTER I REZERVAT UVAC

Pešter je najveća visoravan na Balkanskom poluostrvu i jedna od najvećih u Evropi, koju u Srbiji mnogi zovu domaći Sibir. Mesto Sjenica je sinonim za niske temperature i najhladniji je predeo u zemlji. Poslednjih godina, Pešterska visoravan je hit među ljubiteljima netaknute prirode i istinskih zaljubljenika u nove, neistražene predele kojima pripada i rezervat prirode Uvac.


U mnogim pričama koje smo slušali u detinjstvu, upečatljiva slika je da se tamo negde, iza sedam gora, nalazi posebna lepota. Baš tako se može reći i za Pešter, visoravan sa kotom 1150 metara na površini od 63 kvadratnih kilometra, sa koje se pogled pruža na lokalne planine Goliju, Javor, Zlatar, Ozren i još tri manje poznate planine. Reklo bi se beskrajno prostranstvo netaknutog zelenila, u kome su put pronašle samo bistre i hladne vode reka Uvac, Vapa, Jablanica, Dubočica koje na samom kraju toka formiraju tri prelepa jezera Uvačko, Zlatarsko i Sjeničko. Ribolov na ovim rekama je pravi doživljaj, ali se ne zaboravlja ni slika još čuvenijih meandra. Reke na Pešteru krivudaju, čak i kad ne postoji prirodna prepreka na njihovom putu, pa često izgleda kao da se vraćaju unazad i ponovo osvajaju prostor. Vode reke Uvac duboko su usekle svoja korita u krečnjačke stene i formirale sužene klisurasto-kanjonske doline sa liticama koje se izdižu do 350 metara. Jedinstven izgled imaju uklješteni meandri, a zbog lepote, prozvani su srpski Kolorado.


Ovom predelu na jugozapadu Srbije, čuvenom po čistoj i očuvanoj životnoj sredini, ali i pravom pećinskom carstvu, koje se proteže na više od šest kilometara i najveći je pećinski sistem u zemlji, pripada i rezervat prirode Uvac. Zaštićenim prirodnim dobrom proglašeno je 2006. godine, kaže za naš radio Slobodan Ljubojević, direktor. Zauzima površinu od 7.500 hektara, a postalo je zaštićeno prvenstveno zbog beloglavog supa, retke i ugrožene vrste orla lešinara impozantnih razmera i raspona krila od skoro tri metra. Ova vrsta moćnih letača devedesetih godina prošlog veka je bila pred izumiranjem na starom kontinentu. Na teritoriji Uvca bilo je samo šest parova, pa je angažovanjem stručnjaka nacionalnog Zavoda za zaštitu prirode i lokalnog stanovništva pokrenut program zaštite beloglavog supa, ptice koja se nalazi u grbu Srbije. Dve decenije kasnije, u rezervatu ima 67 parova i to je najveća kolonija ove vrste orlova na Balkanu i jedna od većih u Evropi. U rezervatu živi još stotinu vrsta ptica, od kojih je nekoliko vrsta orlova, ali i neke retke i ugrožene vrste sisara koje su staništa našle u šumama i nepreglednim livadama Peštera.


Za turiste se organizuje posmatranje orlova na hranilištu, obilazak pećina, vožnja čamcima, rekreativni ribolov, ali i biciklističke i pešačke ture. To je prilika da se upoznaju neobično srdačni i dobri ljudi kraja i da se doživi gorštačko gostoprimstvo. A ono podrazumeva i čelno mesto gostima za njihovom trpezom na kojoj su, na Balkanu čuveni, sjenički sir i jagnjetina, jedinstvenog ukusa zbog paše na travnjacima koji su daleko od zagađenja. Postoje i poslastice koje se mogu probati samo na Pešteru, poput specijaliteta od ovčjeg mleka, ili jela od heljde. Za uspomenu i poziv da ponovo dolaze, meštani ovog kraja, goste daruju nekim ručno tkanim sitnicama. Naravno, ćilimi, torbice i prsluci sa karakterističnim balkansko-orijentalnim motivima mogu se kupiti za poklon dragim osobama.