Backi Petrovac



Mala vojvođanska varoš Bački Petrovac, nezvanična kulturna prestonica Slovaka u Vojvodini, smestila se u pitomoj ravnici na jugu Bačke, 25 kilometara severozapadno od Novog Sada a 105 kilometara od Beograda. Po popisu stanovništva iz 2011. godine u opstini Bački Petrovac živi oko 14.000 ljudi, dok sam Bački Petrovac ima oko 6.000 stanovnika. I bačkopetrovačka opština je kao većina opština u Vojvodini multietnička sredina. Većinsko stanovništvo čine Slovaci koji u ukupnom broju stanovnika opštine učestvuju sa oko 65 odsto, Srba ima oko 25 odsto, dok pripadnici ostalih nacija ne učestvuju sa više od jedan odsto u ukupnom broju stanovnika opštine. Opština Bački Petrovac je jedna od dve opštine u Vojvodini, pored Kovačice u Banatu, u kojoj živi najviše vojvođanskih Slovaka. U Bačkom Petrovcu ih živi oko devet hiljada, a u Kovačici oko deset hiljada.

Opština Bački Petrovac je jedna od najmanjih opština u Vojvodini, i po površini i po broju naselja. Prostire se na površini od 158 kvadratnih kilometara i obuhvata četiri naselja - Bački Petrovac, Gložan, Maglić i Kulpin. Područje bačkopetrovačke opštine se na juga graniči sa sremskom opštinom Beočin od koje je odvaja Dunav, na zapadu sa opštinom Bačka Palanka, na severu sa opštinom Vrbas, a na istoku sa područjem grada Novog Sada. Opština administrativno pripada Južnobačkom upravnom okrugu. Bački Petrovac je dobro saobraćajno povezana sa svojom okolinom i drugim mestima Vojvodine i Srbije. Sa Novim Sadom na jugoistoku je povezan dobrim reginalnim putem koji ide dalje na severozapad prema Odžacima. Važna saobraćajna vezu Bačkog Petrovca je i magistralni put Novi Sad - Bačka Palanka koji prolazi južnim delom opštine. Područje Bačkog Petrovca ima umereno-kontinentalnu klimu sa odlikama nizijske klime. Srednja godišnja temperatura iznosi 11o C. Zime znaju da budu jako hladne, a leta jako topla.

Reljef bačkopetrovačkog područja je izrazito ravničarskog karaktera. Njegova nadmorska visina se kreće od 76 do 92 metra. Grad Bački Petrovac leži na nadmorskoj visini od 85 metara. Područje je bogato vodom. Južnim rubnim područjem opštine kroz mesto Gložan protiče Dunav, a unutrašnjost opštinske teritorije presecaju kanali Karavukovo - Bački Petrovac i Savino Selo - Novi Sad koji su integrisani u hidrosistem "Dunav-Tisa-Dunav". Istorija bitisanja ljudi na prostoru Bačkog Petrovca seže u daleku praistoriju. Usled velike pokretljivosti i čestih seoba naroda, pouzdaniji podaci o življenju ljudi u Petrovcu dostupni su tek od srednjeg veka kada je na njegovoj teritoriji postojalo više malih naselja koja su se zvala Bodonj, Dragovo, Bega i Telek. Imena ovih naselja govore da su prvi stanovnici petrovačkog područja bili Mađari i Srbi. Pod današnjim imenom Bački Petrovac se prvi put pominje u XIII veku, tačnije rečeno 1276. godine kao crkvena opština Svetog Petra, to jest kao naselje koje je imalo status samostalne crkvene opština sa crkvom posvećenom Svetom Petru. Ime naselja Petrovac se sreće i kasnije, u istorijskim spisima iz XV, XVI i XVII veka. U vreme vladavine Turaka ovim prostorima, posle Mohačke bitke, od 1526. do 1686. godine, broj stanovnika se na području Bačkog Petrovca znatno smanjio. Ljudi su ovo područje u većem broju ponovo naselili nakon njegovog uključivanja u sastav Habzburške monarhije početkom XVIII veka. Tada su se na ovo područje, koje je ušlo u sastav vojne granice, u većem broju počeli da doseljavaju Srbi, a od sredine XVIII veka i Slovaci koji su se 1745. godine organizovano doselili, oko dve hiljade dusa, na Futoško gazdiunstvo. Ovom gazdinstvu su pripadala mesta Futog, Petrovac, Gložan, Kisač, Rumenka i Begeč i ono je bilo u posedu poznate srpske porodice Čarnoijević.

Posle drugog masovnijeg doseljavanja Slovaka na područje Bačkog Petrovca 1783. godine, ovo mesto je postalo većinski naseljeno slovačkim življem. U godinama i decenijama koje su sledile Bački Petrovac je stasao u napredno mesto u kome su Slovaci organizovali i uspešno razvijali svoj privredni, društveni, verski i kulturni život. Grade crkvu, osnivaju osnovnu školu, biblioteku, pozorište, gimnaziju, učiteljsku školu, štampariju, te brojna kulturna i privredna udruženja. Početkom XX veka Bački Petrovac je postao svojevrsni centar kulture vojvođanskih Slovaka. Vredni Petrovčani su se pročuli kao uzgajivači sirka i hmelja i proizvođači metli koje su izvozili u Evropu i Ameriku.

Kako je bilo nekad, tako je i danas. Bački Petrovac je na početku XXI veka napredno i razvijeno mesto Vojvodine i Srbije, mesto marljivih i vrednih ljudi koji čuvaju i neguju svoju kulturu, tradiciju i običaje. Bački Petrovac danas predstavlja svojevrsno središte kulture vojvođanskih Slovaka u kome se nalazi veliki broj ustanova kulture značajnih za slovačku etničku zajednicu u Vojvodini: Matica slovačka, gimnazija "Jan Kolar", Slovačko vojvođansko pozorište, amatersko pozorište VHV, Narodni muzej, Biblioteka "Štefan Homola", te više galerija i kulturno-umetničkih društva. Svake godine se održavaju brojne kulturne manifestacije: Slovačke narodne svečanosti, Petrovački pozorišni dani, Dan Petrovca, Dan hmelja i piva, Festivali "Spievaj, že si spevaj", "Jarne noty" i druge manifestacije. Dominantna delatnost stanovništva je poljoprivreda; uzgajanje sirka, hmelja, soje, suncokreta i šećerne repe. Petrovčani su nadaleko poznati po proizvodnji izuzetno kvalitetnog kulena čije su geografsko poreklo zaštitili.

Jednu od šansi savremenog razvoja Petrovčani vide i u turizmu, pre svega u seoskom turizma i afirmaciji Petrovca kao primamljive izletničke destinacije koja ima šta da pokaže i ponudi svojim gostima, od bogate tradicije, običaja, kulture i gastronomije naroda ovog kraja, preko brojnih kulturno-istorijskih spomenika, spomenika arhitekture i narodnog graditeljstva, do više kulturnih i turističkih manifestacija i raznolikih zabavnih sadržaja među kojima posebno mesto zauzima akva-park "Petrolend". Široke seoske ulice, pune zelenila i kuće ukrašene šarenim pločicama, sa brižljivo uređenim cvetnjacima i travnjacima, čine bačkopetrovačka sela praznikom za oči i dušu. Marljivi i gostoljubivi domaćini svojim gostima nude tradicionalna jela i pića, upoznaće ih sa lokalnim običajima, starim zanatima, lepotom narodnog folklora i čarima tradicionalne muzike, ponudiće im učešće u seoskim radivima kao nesvakidašnju vrstu aktivnog odmora.

Kako teritorijom opštine prolazi više kanala za navodnjavanje, postoje idealni uslovi za ribolov. Posebna oaza za sportske ribolovce su veštačka jezera, dva veća i dva manja, u selu Gložanu, gde je za ribolovce organizovan turističko-rekreativni kompleks "Vojvođanska oaza" sa svim neophodnim pratećim sadržajima. U Bačkom Petrovcu i njegovim selima svake godine se održavaju brojne kulturne i zabavno-turističke manifestacije koje iz godine u godinu privlače sve više posetilaca. Najstarije su Slovačke narodne svečanosti koje se u Bačkom Petrovcu organizuju svake godine početkom avgusta još od 1919. godine. Pravi doživljaj za sva čula je poseta Festivalu kulena koji se održava krajem maja. Festival ima takmičarski karakter i na njemu proizvođači izlažu svoj kulen i nadmeću se za titulu najboljeg. U Kulpinu se krajem juna svake godine održava Kulpinska svadba, nesvakidašnja međunarodna smotra svadbenih običaja.

paunpress-