Tema: Backa Palanka

BACKA PALANKA

Bačka Palanka je grad u Srbiji, odnosno Vojvodini,koji se nalazi na lijevoj
obali Dunava.
Prema popisu iz 2002. godine grad je imao 29.449 stanovnika, a opština
Bačka Palanka 60.966 stanovnika.

Bačkopalanačka opština zahvata prostranu površinu jugozapadne Bačke sa dvanaest
naselja. Pored toga, njoj pripadaju i dva manja naselja u Sremu, što znači
da Dunav, koji čini granicu između Bačke i Srema preseca opštinsku teritoriju.
Pored leve, bačke obale Dunava, na području opštine, prostire se
0,5 - 2 kilometra široka niska ritska površina, ugrožena visokim vodama Dunava.
Zbog toga na samoj obali nema izgrađenih naselja.

[Samo registrovani clanovi mogu videti ovaj sadrzaj. ]

Najbliža Dunavu je Bačka Palanka. Periferni južni delovi grada udaljeni su od reke 500 m.
Jedino malo sremsko naselje Neštin leži neposredno uz desnu dunavsku obalu.
Iz navedenih razloga, na području opštine nije izgrađeno ni jedno rečno
pristanište, tako da Dunav, iako velika međunarodna plovna reka, u saobraćajnom
pogledu za opštinu nema većeg značaja. Opštinskom teritorijom trasirana su i dva
plovna kanala Hidrosistema Dunav-Tisa-Dunav. Čitavom širinom opštinsko područje
preseca kanal Bački Petrovac-Karavukovo, pravcem istok - zapad, a manji severoistočni
deo kod Despotova preseca kanal Novi Sad-Savino Selo pravcem sever-jug. Pomenimo još
da pored Mladenova, uz jugozaadno ivično područje opštine teče kanalisana bačka
rečica Mostonga.

Područje bačkopalanačke opštine prostire se, u reljefnom pogledu, na svim morfološkim
jedinicana karakterističnim za Vojvodinu, sem peščare. Pored Dunava je aluvijalna ravan,
odnosno rit, a to su upravo najniže površine u reljefu Vojvodine. U našem slučaju
nadmorska visina ove površine iznosi oko 80 m. Severno do rita nalazi se 3-5 m viša
površina. Nju predstavlja aluvijalna terasa koju je, kao i prethodnu, nataložio Dunav.
Ritovi su ugroženi pri svakom visokom vodostaju, zbog čega je u njima stambena
izgradnja zabranjena. Aluvijalnu terasu, na kojoj je izgrađena Bačka Palanka,
ugrožavaju samo ekstremno visoki vodostaji. Od aluvijalne terase dalje prema severu
prostire se, za još 2-5 m viša stepenica, lesna terasa, koja predstavlja deo prostrane
bačke lesne terase. Pored desne obale Dunava, iza aluvijalne ravni ili neposredno
uz obalu nema lesne terase, nego se strmim odsecima ili kosama izdiže 20-30 m viša
lesna površina, lesna zaravan. Ona predstavlja deo fruškogorske lesne zaravni.
Još južnije, u ataru Vizića, prisutni su ogranci planinskog masiva Fruške gore.

Površina opština Bačka Palanka iznosi 579 km2. To je za oko 100 km2 više
od prosečne veličine vojvođanskih opština, što znači da pripada grupi po
površini većih opština u Vojvodini. Godine 1991. na teritoriji opštine popisom
je registrovano 58 835 stanovnika, što je za oko 14 000 više od vojvođanskog
proseka, tako da i u tom pogledu pripada grupi većih opština. Gustina naseljenosti
je 101,6 stanovnika po m2, takođe je veća od vojvođanskog proseka (93,6).
Opštinska teritorija je nepravilnog oblika, izdužena u pravcu sever-jug.
Njena dužina na liniji Pivnice-Vizić iznosi 40 km, a najveća širina na
liniji Mladenovo - Čelarevo je 28 km, dok prosečna širina iznosi 14,5 km.

Stanovnistvo

U opštini Bačka Palanka živi preko 60 hiljada stanovnika, a u samom gradu gotovo
tridesetpet hiljada. No, računa se da je u regionu opštine trajno životno utočište
našlo i oko petnaest hiljada ljudi koji su izbegli iz ratom zahvaćenih područja
bivše Jugoslavije. Među njima je najviše onih iz Bosanske krajine,
nekih delova Hrvatske, a u poslednje vreme i sa Kosova. Svi dosadašnji popisi
stanovništva pokazuju jednu konstantu: Više od dve trećine stanovništva bačkopalanačke
opštine čine Srbi. Ostale veće grupacije naroda su Slovaci i Mađari. Nacionalna
raznolikost življa se ni u jednom trenutku, za poslednjih pedesetak godina, nije
pokazala kao negativni faktor organizovanja i toka životne svakodnevice.
Naprotiv, ostvaren je životni ambijent u kojem je lepo živeti i raditi.

Istorijat


Na osnovu arheoloških nalaza i pisanih dokumenata dokazano je da su na ovim prostorima ljudi živeli neprekidno od praistorije do danas. Prva naselja se podižu u 11. veku, a naziv Palanka se pominje 1593. godine. Od 11 veka na ovim prostorima živeli su Ugari i Srbi (sto potvrdjuju slovenski srpski toponimi: Veliki i Mali Gajić, Golubnjak, Rajkovo, Ristićev put, Uroška bara itd).

Podaci su uzeti iz mađarskih izvora, koji istražuju borbe Arpadovaca ili Arpadovica u 11 veku, te se mogu smatrati pouzdanim. Krajem 16 veka ove prostore zauzimaju Turci, a Karlovačkim mirom 1699. godine ih definitivno napuštaju. Posle toga ovde se naseljava novo srpsko stanovništvo, te nemačko, slovačko i mađarsko. Do 1916. godine ovde postoje tri naselja: Stara, Nova i Nemačka Palanka. U geografskom pogledu reka Dunav spaja Opštinu sa Evropom i Crnim morem, a mreža puteva sa Novim Sadom, Somborom, Suboticom, Šidom i Hrvatskom (odnosno sa Ilokom i Vukovarom), što je svrstava u opštine koje imaju povoljan geografski položaj.

Mrežom magistralnih, regionalnih i lokalnih puteva u dužini od 300 kilometara povezana su sva naselja u Opštini. Zbog svog položaja, povoljnih klimatskih uslova (panonska ravnica, reka Dunav i obronci planine Fruške Gore) Bačka Palanka ima uslove za značajan razvoj turizma. Ova sredina ima kontinentalnu klimu sa četiri godišnja doba i prosečnom letnjom temperaturom od 23 stepena celzijusa.

U Bačkoj Palanci između dva rata izlazila su tri lista i jedan časopis: "Straža" (kasnije "Jugoslovenska straža") i "Jugoslovenski list" na srpskom jeziku i Die Wacht na nemačkom jeziku. Svi ovi listovi donosili su vrlo interesantan materijal i, ustvari, bili palanačka seizmološka igla beležeći svaki, pa i najmanji događaj u mestu i okolini, šta više, i žur održan u privatnoj kući. Listovi su donosili podliske i pesme, a bilo je i polemičkih članaka. U rubrici "Vesti" objavljivane su kratke lokalne vesti i komentari o zabavnim priredbama. Tako je zabeležen lep broj priredbi i čajanki koje je održala Srpska dobrotvorna ženska zadruga. Čistim prihodom Zadruga je odevala siromašnu decu. Saznajemo, takođe, da je Muzičko društvo priređivalo koncerte, podjednako negujući domaću i stranu muziku, čime je širilo muzičku kulturu. Prelistavajući ove listove nailazimo na članke u kojim ase žigošu ljudske mane, ali i ističe niz primera ličnog žrtvovanja za opšte dobro. Listovi su bili većim delom informativnog karaktera, ali su donosili i po koji zabavno poučni članak. U njima su sarađivali uglavnom učitelji.

Naše naravi

I naše vreme često žigoše omladinu zbog raznih ekscesa u ponašanju, odevanju ili shvatanju slobode ličnosti. Prelistavajući stare dokumente i štampu, uverićemo se da je taj "problem" postojao i pre pedeset i više godina. Tako se 1926. jedana Palančanin "zgražavao" nad ponašanjem omladine u opštinskom parku u Novoj Palanci (proširenjem "Merkura" ovaj park je nestao), pa u interesu morala i reda traži da se u parku postavi jedan policajac.

Zbog toga je uputio molbu Opštinskom poglavarstvu u Novoj Palanci u kojoj, između ostalog, stoji: "U ponedeljak, 23. o.m. gospođica (potšišana) sa svojim kavaljerom, čija imena ovom prilikom neću da iznesem, ma da su zaslužili da se žigošu pred javnošću, ali to ne činim jedino zbog njihovih roditelja, sedeći na jednoj, na dosta zabačenom mestu, stojećoj klupi, počeli su se ljubiti, bez ikakvog obzira na prolaznike. Mi koji dolazimo u taj park radi razonode posle svoga rada, nismo željni prisustvovati tako bliskim i intimnim vezama. Pošto oni nemaju obraza moramo mi da napustimo park radi njih, da ne gledamo tu pokvarenost kod današnje omladine. Zato i upućujem ovu molbu na Poglavarstvo, da postavi redara, jer ćemo u protivnom doživeti i veća čuda."

Drugi se Palančanin opet ljuti na pozorižne režisere što dozvoljavaju glumcima da se mnogo puderišu, a u lokalnom listu "Straža" od 24. jula 1927. godine piše o poljupcima na bini: "Poljubac je značajna pojava u životu, pa prema tome ne treba ni dramatičar da ga zanemari. Samo ja bih želeo da se naši glumci i glumice ljube na bini, a da im pri tom puder ne pada na odelo. Pri 75% zagrljaja junak je u crnom salonskom odelu, te mu puder po odelu ostavlja bele fleke, tako da posle jednog strasnijeg zagrljaja izgleda kao vodeničar. Često sam padao u iskušenje, naročito kad ljubavnici šapuću na mesečini, da se nekako privučem i očetkam ljubavnika. Naše glumice s teškim bi se srcem odrekle pudera. A upotrebljavaju ga tako neštedimice, da prava bela kiša pada s njihovog lica na revere i ruke ljubavnika. Zbog toga predlažem da ljubavnik ima na sebi odelo u grao boji." Nije nam poznato da li je ova sugestija prihvaćena.

U to vreme Palančani su imali i drugih uzbuđenja. Tako su domaći fudbalski klubovi "PSK" i "Sloga" 29. avgusta 1926. godine organizovali veliki sportski dan uz učešće "internacionalne" grupe atletičara i rvača. Kakav je to bio doživljaj možemo da zaključimo iz plakata kojim je najavljivan program: "Najveća senzacija ! Živi leš, Ana Oblijan ostaje 30 minuta pod zemljom, zatrpana na dubini od 2 metra, Pozivaju se g.g. lekari i zainteresovana lica da pregledaju ovo živo sahranjivanje. Zatim čudo od snage. Dva Ford aftomobila ili dva najjača konja ne mogu rastaviti ruke atlete Ivarija. dalje, čovek pod autom, Ivari pušta preko sebe dva Ford aftomobila sa deset osoba - prvi put! Drugo čudo od snage pokazaće prilikom hrvanja sa bikom! Još neviđena atrakcija! Savijanje gvozdenih šipki i traverzni!" Naveli smo samo jedan deo "atrakcija" koje su navedene na plakatu. No i to je dovoljno da bismo shvatili kako su naši preci imali "žestoka" uzbuđenja.

Da li je zbog lepe Ane porušen Hotel "Dunav" ?

Još pre više od pola veka, Bačka Palanka je bila poznata turistima iz bliže i dalje okoline, ne samo zbog svog izvanrednog položaja na Dunavu u blizini Fruške gore, već i zbogmnogobrojnih ugostiteljskih objekata i čuvenih ciganskih kapela. Da bi privukli što više gostiju Palančani su se trudili da grad dobije što lepši izgled i da bude što uredniji. Tako je 1916. godine na inicijativu Dr. Borislava Uvalića uređena aleja sa drvoredom i klupama prem aDunavu. Iste godine iskopani su arteski bunari kod bivšeg Doma slepih, stare pošte i kod kafane "Zemljotres", današnje robne kuće "Izbor", a u 102 kuće je uveden vodovod.

U to vreme u Bačkoj Palanci su postojala čak četiri hotela, koji su imali, čak, i svoje omnibuse (vukli su ih konji) sa kojima su prevozili goste sa Dunava i železničke stanice. Pored Katoličke crkve (gde se nekad nalazila apoteka) bio je Hotel "Drer". Hotel "Kasina" nalazio se u sadašnjem Radničkom domu, a Hotel "Kruna" u dnašnjoj ulici Braće Ribnikara (bivša kartonaža Štamparije "Branko Bajić"). Najveći ugostiteljski objekat, ne samo u Bačkoj Palanci već i u okolini, bio je hotel "Dunav", koji je izlazio na dve ulice. Zauzimao je ugao ulice Žarka Zrenjanina i JA (današnji naziv ulica) i to počev od današnje zgrade političkih partija u ulici Žarka Zrenjanina, pa sve do bivše kuće dr. Dembica u ulici JA. To je bio, čak i za sadašnje pojmove, jako veliki ugostiteljski objekat, sa mnoštvom soba i apartmana za prenoćište, velikom i lepo uređenom baštom u kojoj je koncertirala muzika, sa uređenom kuglanom i tenis igralištem, sa jednom velikom i nekoliko manjih sala.Vlasnik Hotela je bio Jevrej, Pajter. Pošto je već bio ostario, prodao je Hotel trgovcu tekstilnom robom Erlemanu, koji je imao veliku tekstilnu radnju na mesu gde se danas nalazi prodavnica "Progres".

Ubrzo posle kupovine Hotela "Dunav", novi vlasnici su ga do temelja porušili, a inventar, materijal i plac prodali. Ne tako davno, nailazili su Palančani u nekim novosadskim lokalima na stolove na kojima je pisalo "Hotel "Dunav" Bačka Palanka". Postoje dve verzije o tome zašto je porušen Hotel "Dunav". Po jednoj: novi vlasnici su bili dva brata koji su se zaljubili u istu devojku Anu iz okoline Bača, izvanredne lepote. Ta lepotica nije htela da svoju lepotu i ljubav pokloni samo jednom bratu, već je simpatije i naklonost ispoljavala podjednako prema oba brata. Pošto ni jedan od braće nije hteo da popusti i Anu ustupi drugome, oni su se toliko posvađali i omrzli, da su ceo Hotel porušili i delili ciglu po ciglu. Navodno, ovu ljubomoru između braće potpirivali su ostali ugostitelji iz konkurentskih razloga.

Po drugoj verziji, novi vlasnik Hotela, veletrgovac Erleman, kupio je Hotel iz čisto špekulantskih razloga, sa namerom da ga odmah poruši. Naime, to je bilo neposredno posle prvog svetskog rata, kada je vladala velika potražnja za građevinskim materijalom, pa je on, rušeći Hotel i prodavajući građevinski materijal, navodno zaradio grdne pare. Šta je od toga istina, nije toliko bitno, koliko je neshvatljiva činjenica da su opštinski oci dozvolili da se jedan tako renomirani ugostiteljski objekat od opšteg značaja, zbog nečijeg ćefa ili usko sebičnih interesa, poruši.


Uspomena na Crnog Maksima

Kako je narod u ovom kraju vrlo miran i pošten, i kako su lična sigurnost i bezbednost na velikoj visini, teško je sada i zamisliti da je pre jednog veka hajdučije u ovom kraju bilo toliko da se bez testamenta nije kretalo ni na put. Naročito se, polovinom prošlog veka, svojom smelošću i drskošću isticao "Crni Maksim", o kome se i sada ispredaju mnoge priče. Maksim je napadao samo spahije i velike bogataše, a sirotinji je davao novac šakom i kapom, pa je zbog toga bio, čak, i popularan u širokim narodnim masama.Njegovi "podvizi" su vezani većimon za južnu Bačku, a u slučaju većih potrea sklanjao se preko, u Frušku goru.

U narodu o Crnom Maksimu postoji i sada mnogo priča, od kojih je naročito zanimljiva ona kako je na originalan način opljačkao grofa Koteka u Futogu. Jednog dana uputio je Maksim grofu pismo u kome je zatražio da mu grof u jednoj šumi ostavi pet hiljada forinti. Zaprepašćen, grof je odmah zatražio pomoć austrijskih vlasti te je jedan odred vojske odmah došao da čuva njega i njegovo imanje. Nije dugo potrajalo, a grof je dobio novo pismo. Maksim mu je javljao da će još iste nedelje lično doći po novac. Preporučuje mu da pripremi novac i drži ga kod sebe, inače može veliko zlo da mu se desi.

U dvorcu se znalo da će Maksim i po cenu života održati reč. Otuda je vest o njegovom o njegovom dolasku izazvala sveopštu pometnju. Straže su udvostručene, a stigla su i nova pojačanja. Sa nestrpljenjem i uzbuđenjem se čekalo da se vidi šta će biti.

Posle dva dana grof je dobio pismo od jednog spahije iz Srema, koji je javljao da će sa svojim sinom, poručnikom, doći u posetu grofu Koteku u Futog. Stari grof Kotek se ovome obradovao, nadajući se da će ga ova poseta malo razonoditi u tako teškim trenucima. Sutradan vojnici i oficiri, čuvari grofa, neobično su se začudili videvši da su se gosti zadržali u poseti svega desetak minuta, a onda seli u ekipaž i otišli. Još više su se zaprepastili kada se malo zatim pojavio stari grof kukajući sa balkona:"Odnese mi Maksim ne pet već deset hiljada forinti!".

Stvar se kasnije razjasnila: Maksim je sa jednim svojim drugom otišao u Srem na jedan spahiluk čiji je vlasnik bio odsutan. Maksim se upravniku imanja predstavio kao viši činovnik Ministarstva i nije mogao da se načudi što spahija, "njegov lični prijatelj", nije tu. Energična i lepa pojava Maksimova, oficirsko odelo njegovog pratioca i fijaker kojim su došli, ostavili su na upravnika snažan utisak. Zbog toga je činio sve da gostima ugodi.

Kada je Maksim zatražio, upravnik mu je doneo mastilo i spahijeske koverte sa grbom i Maksim je napisao pomenuto pismo Koteku. Pismo je jedan konjanik odmah odneo u Futog. Sutradan je upravnik stavio gostim ana raspolaganje najlepši ekipaž da bi se provozali po imanju. Maksim je umesto da se šeta produžio u Futog i njegov smeli plan je uspeo. Kočijašu je dao sto forinti i ovaj se vratio na imanje u uverenju da je zaista vozio visokog gospodina.Maksim je još dugo bio mnogima strah i trepet, dok se jednog dana, zbog izdaje, nije našao opkoljen vojskom. Živ nije hteo da se preda i sa krova jednog mlina kod Paraga pucao je sve dok je imao municije, a ond aje pokušao da se probije i pobegne, ali je pri tome ubijen.

Arheologija


Arheološka nalazišta

Na teritoriji opštine Bačka Palanka nisu vršena obimnija arheološka iskopavanja. Na osnovu evidencije lokaliteta koja se vodi u Muzejskoj jedinici, do sada su na teritoriji opštine zabeležena 33 arheološka nalazišta.Najbrojniji su nalazi bronzanog doba i kasnog srednjovekovnog perioda. Još krajem 19. i početkom 20. veka na širem području grada evidntirani su nalazi iz praistorije, rimskog i turskog perioda: keramičke posude, bronzanodobne narukvice, ostava keltskog novca iz okoline Obrovca, turski materijal iz okoline Bagremare i drugo. Ovaj materijal se delom nalazi u Budimpešti, a delom u Narodnom muzeju u Beogradu. Sistematska iskopavanja n ateritoriji opštine do sad su vršena na dva lokaliteta: praistorijsko nalazište "Golokut" kod Vizića i ranosrednjovekovno naselje sa nekropolom na granici bačkopalanačkog i čelarevskog atara lokalitet "Ciglana". Većina ostalih terena evidentirana je rekognosciranjima u okviru kojih je vršeno površinsko prikupljanje materijala. Teren na kome leži bačkopalanačka opština bio je gusto naseljen od najstarijih vremena.

Fruškogorske padine i početak velike nizije na levoj obali reke (Alföld), oduvek su motivisali stanovnike za naseljavanje. Dunav je često bio glavna saobraćajnica kojom su se širile praistorijske kulture, a palanačka teritorija se nalazila na putu tog širenja. U ranijem periodu teritorija Palanke imal aje sem Dunava, na svojoj zapadnoj i severnoj strani, još dva vodotoka: reke Mostongu i Jegričku, na čijim su se obalama ljudi takođe često naseljavali.

Najstariji arheološki nalazi sa teritorij opštine potiču iz mezolita. Na lokalitetu "Bagremara", severno od grada (stara obala Dunava), otkriveni su sileksi (kameno oruđe- mikroliti), koji se mogu datovati u mlađi mezolit. Po svojim odlikama (geometrijalizacija - oblika su trapeza), najbliži su tardenoasienu. Za period proto-neolita vezan je do sada neistražen lokalitet na potezu Poloj sa bližom oznakom "Obala Dunava". Kameni i koštani materijal sa ovog lokaliteta, koji se može otkriti samo prilikom niskog vodostaja, pokazuje odlike kulture Lepenskog Vira.

Prve zemljoradničke kulture sa leve obale Dunava poznate su, takođe, samo zahvaljujući površinski sakupljenom materijalu. Jedan od takvih lokaliteta je "Suljkovača" u ataru Tovariševa, a nalazi se severoistočno od sela. Istočno od sela Gajdobra, otkriveno je još jedno neolitsko nalazište, u okolini Rajsovog salaša, a u okolini sela Silbaša nalazi se lokalitet "Šerov salaš" sa materijalom istog perioda. Neolitski materijal susreće se i u okolini polojske i čebske šume i u okolini Bagremare. Sistematski istraživano naselje iz neolitskog perioda nalazi se kod sela Vizić u Fruškoj gori, to je lokalitet "Golokut". Ovo naselje pripada najstarijoj neolitskoj kulturi - starčevačkoj kulturnoj grupi (datuje u sredinu 5. milenijuma oko 4500 - 4200 godina pre nove ere). Naselje se nalazilo na jednoj prirodnoj uzvisini u blizini izvora, a trajalo je kroz nekoliko faza.



Eneolitski nalazi (bakarno doba) se susreću na lokalitetima na desnoj obali Dunava, na fruškogorskoj visoravni, uz sam odron prema Dunavu u blizini sela Neština. Najbogatije nalazište je lokalitet " Kuluštra - Crkvine" koje je imalo povoljan strateški položaj za osnivanje naselja nosilaca eneolitskih kultura. Najčešći nalazi sa ovog lokaliteta vezani su za vučedolsku kulturnu grupu (kraj 3. i početak 2.milenijuma pre nove3 ere, rana faza Vučedola). Područje na kome se pomenuti lokalitet nalazi ugroženo je poljoprivrednim radovima i erozijom. Vučedolsko naselje , koje se verovatno nalazilo na ovom području, bilo je podignuto na višem terenu koji je spiranjem i oranjem nestao.



Među nalazištima praistorijskog perioda najbrojniji su bronzanodobni lokaliteti. Poznata nam je posuda iz bronzanog doba pronađena u samom gardu (lokacija "Ulica Ive Lole Ribara") koja pokazuje karakteristike srednjeg bronzanog doba.U neposrednoj blizini grada, prilikom izgradnje motela "Poloj", otkriveno je bronzanodobno naselje. Rekognosciranjem terena konstatovan je u blizini motela grob iz tog perioda, sa pokojnikom sahranjenim u zgrčenom položaju, orijentacije istok - zapad, sa siromašnim prilogom grobne keramike. Severno od grada, iza šume Bagremara (ili Popina šuma), nalazi se lokalitet "Turski breg", na kome se, takođe, sporadično pronalazi bronzanodobni materijal. U okolini sela Pivnice na potezima "Veliti atovi", "Čijerni at" i "Srpski vinogradi" (ili Dingov salaš), rekognosciranjem je utvrđeno prisustvo bronzanodobne keramike, a prema konfiguraciji terena moguće je zaključiti da se radi o tumulima. Slični tumuli susreći se u blizini Despotova, na potezu "Atovi", koji se nalazi južno od naselja. Bronzanodobna posuda sa karakteristikama vatinske kulturne grupe (kraj ranog bronzanog doba) pronađena je prilikom zemljanih radova na granici neštinskog i susečkog atara.




Kontinuirani život na ovom terenu nastavio se kroz rano gvozdeno doba, ali zbog neistraženosti terena nije moguće odrediti lokalitete ovog perioda. Za pozno gvozdeno doba, međutim, sasvim sigurno je vezan lok "Keltski opidum", koji se datuje u prvi vek pre nove ere. Ovaj lokalitet pripada najmlađoj fazi ranog gvozdenog doba u Podunavlju i predstavlja jedno od najbolje očuvanih utvrđenja toga doba u Evropi. Rekognosciranjem terena u proboj sondi je otkrivena substrukcija bedema elipsoidnog utvđenja od zemlje. Erozijom i poljoprivrednim radovima znatno su oštećeni ovi bedemi ispred kojih su se nalazili rovovi, a u njihovom gornjem delu palisad. Unutar utvrđenja konstatovani su objekti u vidu poluzemunica, u kojima su pronađeni ostaci keramičkih sudova latenskog tipa, gvozdene alatke i žrvljevi. Ispred nasipa na kome se nalazio palisad otkrivena su dva rova koji su služili za sprovođenje vode iz Dunava oko utvrđenja, pošto je tok reke išao u prošlosti nešto severnije od današnjeg. Ovo utvrđenje, koje se razvijalo na susretu dvaju era, imalo je važnu ulogu, akako u privredno - trgovačkom, tako i u vojno - političkom pogledu.

Osim spomenutog "Keltskog opiduma", latenski materijal se susreće i na lokalitetu "Miševac", koji se nalazi na desnoj obali Dunava, a koji je dostupan pri veom aniskom vodostaju. Sa tog lokaliteta površinskim prikuplajnjem pronađene su fibule, keramika i novac keltskog perioda.

Deo opštine koji se prostire na ograncima Fruške gore nekada se nalazio u sastavu Rimske granice tzv Podunavskog limesa. Područje na levoj obali reke korišćeno je u to vreme kao grudobran utvrđene granice. Leva obala reke bila je teritorija van administrativnog sklopa Rimske imperije, naseljena najpre iliskim, a zatim sarmatskim plemenima (Jazigima). Na ovoj teritoriji Rimljani i Varvari su se suretali ili kao protivnici ili kao saveznici u zavisnosti od istorijskog trenutka. Utvrđenja na limesu podizana su i na levoj obali reke na većim rastojanjima (castrum in barbarico)..

Arheološka slika okoline Palanke za ovaj period može se pretpostaviti na sledei način. Naspram Palanke, ana teritoriji Iločk etvrđave, nalazilo se utvrđenje Cuccium. Uzvodno na desnoj obali reke u blizini ušća Drave u Dunav, nalazila su se dva kastruma, jedan kod Sotina i drugi kod Dalja. Ova utvrđenja nosila su nazive Cornacum i Teutoburgium. Nizvodno od Iloka, u Blizini Banoštora, nalazilo se važno utvrđenje Bononia Malata (ili Milata prema starijim autorima), koje je imalo ulogu pristaništa na granici Panonije inferior (naziv rimske provincije) u kome je boravila jaka posada. Na suprotnoj obali, naspram Bononije, izgrađen j u Dioklecijanovo vreme (oko 293. godine) kastrum Onagrium, čiji su ostaci konstatovani na lokalitetu "Kuva", u blizini sela Begeča. Uz rimske nalaze na ovom lokalitetu, rekognosciranjem je zabeleženo i sarmatsko naselje. sim toga o rimskom materijalu na levoj obali reke postoje podaci, ali je veom ateško na osnovu njih izvesti preciznije zaključke. Naime, naspram ušća Drave u Dunav otkriven je rimski građevinski šut. Na osnovu tih oskudnih nalaza i činjenice da je ovo vrlo važna strateška tačka, moguće je samo pretpostaviti da se na levoj obali reke nalazilo utvrđenje contra Teutoburgium. Rimski materijal, građevinska plastika i metalni predmeti, nađeni su južno od utvrđenja Bač, na mestu gde su evidentirani ostaci crkve - rotonde posvećene sv. Đorđu.

U okolini sela eština i Vizića, otkrivan je od vremena do vremena, rimski materijal, na primer: rimska opeka konstatovana je na lokalitetu "Kuluštra", severozapadno od Neština, a juozapadno od Vizića otkriveno je mnoštvo rimske keramike (imitacija terra sigillate sa mitološkim temama i predstavama gladijatorskih borbi), zatim fibule, jedan rimski mač, mnoštvo igala i nekoliko primeraka rimskog novca. Na osnovu materijala pronađenog u blizini Vizića moguće je zaključiti da se na ovom području nalazila manja vila rustika. Ovome ide u prilog Dijanin žrtvenik, koji je pronađen između Iloka i Suseka.

Na levoj obali reke, na teritoriji grada Bačka Palanka, kao i u bačkopalanačkom ataru, nema tragova rimskog materijala, ali je realno pretpostaviti da se između Palanke i Iloka nalazio pontonski most za prebacivanje vojnika u vreme kada se pojavljivala opasnost za utvrđenje Onagrium. Na granici bačkopalanačkog i čelarevskog atara, na površini od nekoliko stotina hektara na lokalitetu "Ciglana" rasprostiru se rao-srednjovekovno naselje i nkropola, koji pripadaju vremenu seobe naroda, nagde od 9. do 10. veka. Brojni nalazi ženskih, muških i dečjih ukrasnih predmeta, korišćenih za odeću, nakit, posude od keramike, koštani predmeti, pršljecni za vreteno, metalni delovi opreme konja, brojni nalazi posudica za livenje metala, tajanstveni fragmenti rimskih cigli sa urezanim simbolima jevrejskog kulta (menora), i mnoštvo drugih nalaza, svrstava ovaj lokalitet među nalazišta svetskog značaja. Osteološki materijal ovih grobova pokazuje karakteristike ljudi mongoloidnog tipa, a najnovija istraživanja ukazuju na uporedno prisustvo jedne populacije indoevropskog tipa. rojni nalazi na lokalitetu "Ciglana" otvaraju mogućnosti za dugogodišnja buduća multidisciplinarna istraživanja.




Kasnih srednjovekovnih nalaza ima u blizini svakog naselja opštine. Mnoštvo srednjovekovne tzv. slovenske i kasno - srednjovekovne keramike (polirana turska keramika) prisutno je u blizini Bačke Palanke na lokalitetu "Kerestur", koji se nalazi istočno od grada. Na likalitetu "Tuski breg", severno od grada, vršena su 1986. godine orijentaciona iskopavanja kojima je otkriven materijal kasnog srednjeg veka. Otkrivena j nekropola sa masovnim grobnicama koje verovatno potiču iz perioda čestih epidemija.

U vreme procvata srednjovekovnog grada Bača, krajem 14. u 15. i početkom 16. veka, kroz teritoriju naše opštine prolazio je put Bač-Petrovaradin. Ostaci tog puta nalaze se u blizinii sela Tovariševa (severno od naselja), južno od Paraga, severno od Gajdobre, odnosno južno od Silbaša. Veoma važnu ulogu u srednjem veku imalo je naselje Bukin (Mladenovo) sa svojom okolinom, koje se prvi put pod tim imenom pominje 1308. godine. Naselje je bilo podignuto na obali Mostonge, koja je u to vreme bila plovna. Za oavj teren vezani su podaci iz 11. veka koji beleže podizanje crkve na ušću Mostonge u Dunav. Podigao ju je ugarski kralj Stjepan, a pripadala je kaločkoj, odnosno bačkoj biskupiji. Verovatno da su ovoj crkvi gravitirale naseobine u bližoj okolini. Na granici atara Bačke Palanke i Bača na potezu Felić (koji se može povezati sa naseljem Feldyhaz, prema mađarskim izvorima) nalaze se ostaci temelja jednog sakralnog objekta, a u blizini kapele sv. Antuna uništavan je godinama od strane meštana, pošto su ostaci sakralne građevine korišćeni kao materijal za podizanje novih objekata. U blizini istog lokaliteta Hencelman (Henzelmann) je 1870. godine otkrio ostatke izvesne stražarnice (objekat se verovatno nalazio u sistemu odbrane srednjovekovnog Bača).

Prilikom rušenja salaša koji se nalazio u blizini puta Bač - Mladenovo, u njegovim temeljima je otkriven grb od peščara, koji se može vezati za sedamdesete godine 18. veka. Na istom lokalitetu nađena je srednjovekovna keramika i delovi građevinskih ukrasa od kamena. Ovi kameni nalazi korišćeni su za vreme gradnje salaša kao građevinski materijal.

Na osnovu arheološke slike sa područja opštine i pisanih podataka, može se zaključiti da je i nalevoj i na desnoj obali Dunava, kao i u prostoru istočno i južno od Mostonge i Jegričke, čovek prisutan od praistorije do danas. Većina konstatovanih lokaliteta je neistražena. Na osnovu do sada poznati činjenica sasvim je sigurno da je veći deo opštine, koji se nalazi na levoj obali Dunava, kroz istoriju delio sudbinu nizije na čijem se rubu nalazi. Ma koliko se arheološki materijal nađen na ovom prostoru uklapa u uobičajene nalaze sa lokaliteta Panonije, ovaj kraj imao je i svoje osobenosti u razvoju (što dokazuju artefakta kulture Lepenskog vira) i srednjovekovno naselje sa nekropolom kod Čelareva). Deo teritorije opštine koji se nalazi na desnoj obali Dunava gravitirao je zbivanjima istorije fruškogorskih oblasti. Veza između ova dva prostora, na suprotnim obalama reke, postojala je od najstarijih vremena. Uticaji pojedinih kultura, iako su se često zaustavljali na reci, isto su se tako širili preko nje, atako da je Dunav istovremeno bio i granica i spona među njima.